Τι ονομάζεται ικανότητα λεπτής κινητικότητας:

Η λεπτή κινητικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί με επιδεξιότητα, ακρίβεια και συντονισμένο έλεγχο μικρές μυικές ομάδες των χεριών όπως είναι η παλάμη και τα δάχτυλα. Η λεπτή κινητικότητα είναι απαραίτητη για να μπορούμε να εκτελούμε με επιτυχία τις περισσότερες δραστηριοτήτες στη ζωή μας. Στη ζωή ενός παιδιου η λεπτή κινητικότητα αναπτύσεται σταδιακά και σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την ικανότητα του να συμμετέχει και να φέρνει εις πέρας δραστηριότητες στο τομέα της καθημερινής ζωής, αυτοφροντίδας και σχολικές δραστηριότητες με απώτερο στόχο να γίνει ανεξάρτητο στο περιβάλλον.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ικανότητα και η επιδεξιότητα στον τομέα της λεπτής κινητικότητας, όπως και σε άλλους τομείς κινητικής μάθηση, αποτελείται από ένα συνδυασμό κινητικής ακρίβειας και ταχύτητας (speed accuracy tradeoff), γνωστό και ως Fitts Law. Επομένως, αν ένα παιδί εκτελεί βιαστικά αλλά ασυντόνιστα καποιες δραστηριότητες ή αντίθετα αν τις εκτελεί σωστά αλλά ιδιαίτερα αργά, αυτό δεν αποτελεί ικάνοτητα κινητικής μάθησης.

 

Η σημαντικότητα της λεπτής κινητικότητας:

Η ικανότητα της λεπτής κινητικότητας εμπλέκεται σε τεράστιο ποσοστό σε οτιδήποτε κάνουμε στην καθημερινότητα μας. Με την κατάλληλη ανάπτυξη των δεξιοτήτων λεπτής κινητικότητας το παιδί αρχιζει να μαθαινει και να αλληλεπιδρά στο περιβάλον με τα αντικείμενα, όπου σταδιακά γίνεται ανεξάρτητο και αυτόνομο σε διάφορους τομείς της ζωής του. Η λεπτή κινητικότητα είναι σημαντική, έτσι ώστε ένα παιδί να είναι ικανό να συμμετέχει σε διάφορες δραστηριότητες:

  • καθημερινής ζωής όπως αυτοφροντίδας (να φορέσει τα παπούτσια του, να δέσει τα κορδόνια του, να ανοιγο-κλείσει το φερμουάρ και τα κουμπιά του, να πλύνει τα δόντια του, να χτενίσει τα μαλλιά του, να χρησιμοποιήσει τα μαχαιροπίρουνα)
  • μαθησιακής απόδοσης (να ζωγραφήσει, να γράψει, να κρατήσει το μολύβι, το ψαλίδι τη ξυστρα, το σβηστήρι και άλλα σχολικά εργαλεία)
  • παιχνίδι (παζλς, κατασκευαστικά παιχνίδια και χειροτεχνίες)

 

Με την προοδευτική ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας σταδιακά  δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να μπορεί να ολοκληρώσει από μόνο του κάποιες δραστηριότητες. Επίσης να είναι ικανό να χειρίζεται και να αναγνωρίζει αντικείμενα και να είναι σε θέση να συμμετέχει σε μια ποικιλία παιχνιδιών. Ένα παιδί το οποίο παρουσιάζει δυσκολίες στον τομέα της λεπτής κινητικότητας ενδέχεται να παρουσιάσει μειωμένη αυτοπεποιήθηση, δυσκολίες στην αυτοφροντίδα, μειωμένη δημιουργικότητα καθώς επίσης και περιορισμένη συμμετοχή σε παραγωγικά παιχνίδια.

Δεξιότητες λεπτής κινητικότητας που απαιτούνται:

  • Δύναμη στο χέρι (παλάμη και δάχτυλα): Είναι η ικανότητα του παιδιού να μπορεί να ασκήσει το ανάλογο μέγεθος μυικής δύναμης εναντίον της αντίστασης ενός αντικειμένου. Για παράδειγμα, να μπορεί να βάλει την ανάλογη δύναμη για να κρατήσει και να ελέγξει ένα πινέλο και να ζωγραφίσει χωρίς να του πέσει, να δέσει/ξεδέσει κόμπους, να ανοίξει ένα μπουκαλάκι νερού κ.α.
  • Χειρισμός αντικειμένων: Η ικανότητα του παιδιού να μπορεί να αντιληφθεί τη χρήση ενός αντικειμένου. Για παράδειγμα, ένα παιδί να μπορεί να γνωρίζει από πού να πιάσει και να χειριστεί ένα μπουκάλι νερό. Να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τις διάφορες παραμέτρους συμπεριλαμβανομένου μέγεθος, μορφή αντικειμένου και ποσότητα που συνδέεται άμεσα με τον τομέα του ιδεασμού και του κινητικού προγραμματισμού.
  • Χειρισμός αντικειμένων μέσα στην παλάμη: Η κινητική ικανότητα του παιδιού να μπορεί να κινήσει και να τοποθετήσει αντικείμενα μέσα στο χέρι χρησιμοποιώντας τον αντίχειρα και συντονισμένο έλεγχο μυικών ομάδων της παλάμης.
  • Πλευρίωση/πλευρική επικράτηση: Η ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί την μια πλευρά του σώματος του περισσότερο από την άλλη, σε δραστηριότητες που απαιτούν περισσότερη επιδεξιότητα. Η ανάπτυξη της πλευρικής επικράτησης ενός χεριού ξεκινάει από την ηλικία 2-4 χρονών όπου είναι επιτρεπτό τα παιδιά να ανταλλάζουν χέρια. Στην ηλικία μεταξύ 4-5 χρονών, η πλευρίωση αρχίζει να ωριμάζει όπου το παιδί αρχίζει να χρησιμοποιεί το ένα του χέρι περισσότερο από το άλλο. Για παράδειγμα η πλευρική επικράτηση φαίνεται με πιο χέρι το παιδί προτιμάει να ζωγραφίσει, να γράψει, να βουρτσίσει τα δόντια του ή να χτενίσει τα μαλλιά του.
  • Σύλληψη (δυαδική και τριποδική): Η δυαδική σύλληψη είναι η ικανότητα του παιδιού να παίρνει αντικείμενα με τη χρήση του δείκτη και του αντίχειρα του. Αναπτύσσεται στην ηλικία 9-12 μηνών και είναι σημαντική ετσί ώστε το παιδί να μπορεί να φάει, παίρνωντας μικρά κομματάκια φαγητού, να κρατήσει το μολύβι, να ανοιγο-κλείσει φερμουάρ και κουμπιά. Η τριποδική σύλληψη είναι η ικανότητα του παιδιού να παίρνει αντικείμενα με τη χρήση του δείκτη, αντιχείρα και του μέσου δάχτυλου. Ο αντίχειρας και ο δείκτης σχηματίζουν ένα κύκλο (π.χ. ο τρόπος με τον οποίο το παιδί θα πρέπει να κρατάει ένα μολύβι ή ένα πινέλο). Η τριποδική σύλληψη αρχίζει να αναπτύσσεται σε ηλικία 3 χρονών και ωριμάζει μέχρι την ηλικία των 6-7 χρονών. Προυπόθεση αποτελεί ο διαχωρισμός των δύο πλευρών της παλάμης.
  • Μονόπλευρος συντονισμός: Η ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί με συντονισμένο και επιδέξιο τρόπο το ένα το χέρι ώστε να μπορεί να παίρνει ένα ποτήρι με το ένα χέρι και να πίνει, να χρησιμοποιεί το κουτάλι, να βουρτσίζει τα δόντια και να χτενίζεται. Ο μονόπλευρος συντονισμός προυποθέτει μια καλή σταθεροποίηση ώμου, αντιβραχίου και καρπού.
  • Αμφίπλευρος συντονισμός: Η ικανότητα του παιδιού να χρησιμοποιεί ταυτόχρονα και συντονισμένα τα δύο του χέρια ώστε να μπορεί να κρατάει το ψαλίδι με το ένα χέρι και με το άλλο το χαρτί, να τρώει με μαχαιροπίρουνα, να βάζει νερό από κανάτα σε ποτήρι, να δένει τα κορδόνια, να βάζει κάλτσες, παπούτσια και ρούχα και να παίζει μπάλα χρησιμοποιώντας τα δύο του χέρια.

 

Πιθανές δυσκολίες και Πρόγραμμα Παρέμβασης

Πολλά παιδιά με ή χωρίς κάποιους είδους διαγνωση ενδέχεται να εμφανίσουν δυσκολίες στον τομέα της λεπτή κινητικότητα. Ο βαθμός σοβαρότητας των δυσκολίων μπορεί να κυμαίνεται μεταξυ πολύ ήπιου βαθμού εώς σοβαρού βαθμού. Το εύρος της σοβαρότητας κρίνεται από το γενικότερο πλαίσιο των δυσκολιών που ενδέχεται να παρουσιάζει το παιδί στη καθημερινότητα του και στην ποιότητα εκτέλεσης σύνηθων σχολικών δραστηριοτήτων.

Δυσκολίες στη λεπτή κινητικότητα σε κάποιες περιπτώσεις ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα  δυσκολιών όπως της αισθητηριακής επεξεργασίας, αισθητηριακής διάκρισης, έλεγχο στάσης, προσοχή, διαταραχή συντονισμού των κινήσεων, κινητικό προγραμματισμό, νευρομυοσκελετικών δυσκολιών κ.α.

 

Συνήθως το πρόγραμμα παρέμβασης ενός παιδιού χωρίζεται σε δύο κατηγορίες:

  • Preparatory or purposeful activities: Στοχευμένες θεραπευτικές δραστηριότητες που στοχεύουν σε θεμελιωδεις δεξιότητες και ικανότητες ώστε να επιτραπεί η συμμετοχή του παιδιού σε δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας
  • Occupational performance: Συμμετοχή του παιδιού σε δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας που αναμένεται να φέρει εις πέρας σύμφωνα με τη αναπτυξιακή του ηλικία

Περισσότερες πληροφορίες για τα στάδια ανάπτυξης ανα ηλικία μπορείτε να βρείτε πατώντας εδώ.