Γραφοκινητικές Δεξιότητες

Η γραφή αποτελεί ένα σημαντικό αναπτυξιακό τομέα στη ζωή ενός παιδιού και αφορά την αποτύπωση του προφορικού λόγου σε γραπτή μορφή. Περιλαμβάνει τον ταυτόχρονο συντονισμό των ματιών, των χεριών, της ακριβής χρήσης των δακτύλων, της λαβής σύλληψης του εργαλείου, τον σχηματισμό των γραμμάτων, της θέση σώματος και της ολοκλήρωσης αισθητηριακών συστημάτων. Σε αρκετές περιπτώσεις, αλλά όχι πάντοτε, η ανάπτυξη των γραφοκινητικών δεξιοτήτων σε ένα παιδί παρέχει ενδείξεις για πιθανά καλά κρυμμένες αναπτυξιακές δυσκολίες οι οποίες το δυσκολεύουν στη διαδικασία μάθησης.

Υπολογίζεται πως περίπου το 10-30% των παιδιών στο σχολικό πλαίσιο αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο τομέα της γραφής (Karlsdottir and Stefansson, 2002). Οι έρευνες έχουν συστηματικά αναδείξει το ρόλο της Εργοθεραπείας στο να βοηθήσει και να προωθήσει τις κατάλληλες δεξιότητες ώστε το παιδί να βελτιώσει σε σημαντικό βαθμό τις ικανότητες και την απόδοση του στον τομέα της γραφής (Case – Smith et.al, 2011; Case-Smith, 2002; Denton et.al, 2006; Hoy et.al, 2011).

Η γραφή αποτελεί ένα σύνθετο πλέγμα διαφόρων δεξιοτήτων όπως κινητικών, αντιληπτικών, γνωστικών, γλωσσικών όπου όλες μαζί θα πρέπει να συνδυαστούν για να ολοκληρωθεί επιτυχώς. Τα στάδια ανάπτυξης και ετοιμότητας στο τομέα των γραφοκινητικών χρειάζεται να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Όλες οι έρευνες πλέον συμφωνούν ότι τα παιδιά δεν πρέπει να διδαχθούν γραφή πριν να είναι ακόμη έτοιμα. Σε αντίθετη περίπτωση αυτό μπορεί να δημιουργήσει σημαντικές δυσκολίες, στη γραφή αλλά και σε άλλους τομείς της μάθησης, περιορίζοντας σε σημαντικό βαθμό την μαθησιακή απόδοση ενός παιδιού (Nicolson and Fawcett, 2011; Simner, 1991). Καινούργια ερευνητικά δεδομένα και βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις έχουν στοιχειοθετήσει τη σύνδεση μεταξύ δυσκολιών στη γραφή με  άλλες μαθησιακές δεξιότητες (ανάγνωση, ορθογραφία, γραπτή έκφραση κ.α.) (Dohla and Heim, 2016; Nicolson and Fawcett, 2011; Smet et.al, 2013).

Σύμφωνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία (Feder and Majnemer, 2007), ένα παιδί που παρουσιάζει δυσκολίες στον τομέα της γραφής ενδέχεται να παρουσιάζει δυσκολίες σε ένα ή περισσότερους από τους πιο κάτω τομείς:

• Οπτικο-κινητικός Συντονισμός
• Λεπτή Κινητικότητα
• Κινητικός Προγραμματισμός
• Σταθερότητα Σώματος
• Αισθητηριακή Επεξεργασία (Κιναισθησία, αισθητηριακή επίγνωση, χωρικές και χρονικές συνιστώσες, ακουστικής- οπτικής επεξεργασίας)
• Διατήρηση προσοχής
• Μνήμη

Όταν ένα παιδί παραπεμφθεί για εργοθεραπευτική αξιολόγηση ο παιδιατρικός εργοθεραπευτής ελέγχει το αναπτυξιακό επίπεδο του βρίσκεται το παιδί στους πιο πάνω τομείς και δημιουργεί ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Οι σημαντικότερες ενδείξεις σε γονείς και εκπαιδευτικούς για την επάρκεια δεξιοτήτων γραφής, συχνά συγχέεται με τον τρόπο σύλληψης του μολυβιού και προσπάθειας που καταβάλλει ένα παιδί (δεν προσπαθεί αρκετά). Αυτό είναι μεγάλο λάθος.

Συχνά, παιδιά με δυσκολίες σε γραφοκινητικές δεξιότητες θα εμφανίσουν κάποιες από τις πιο κάτω δυσκολίες:

• αποφεύγουν να εμπλακούν σε δραστηριότητες με εργαλεία γραφής
• κουράζονται εύκολα
• παραπονιούνται για πόνο στο χέρι
• δυσκολεύονται να μεταφέρουν τη δημιουργικότητα τους στο χαρτί
• χάνουν εύκολα τη προσοχή τους σε δραστηριότητες γραφής
• αντιδρούν έντονα όταν καλούνται να γράψουν
• χαρακτηρίζονται ως τεμπέληδες και έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση στο συγκεκριμένο τομέα
• δυσκολεύονται να αναπαράγουν απλά σχήματα όπως 0, Δ, χ, +, /,
• κρατάνε ή χειρίζονται με παράδοξο τρόπο τα εργαλεία γραφής
• δυσκολεύονται να παράγουν απλό σχέδιο όπως παιδάκι, σπιτάκι, δέντρο
• δυσκολεύονται να χειριστούν το εργαλείο γραφής (υπερβολική δύναμη ή καθόλου δύναμη)
• δυσκολεύονται να αναπαράγουν αυτόματα και χωρίς κόπο απλά γράμματα (ηλικία της προ δημοτικής)
• χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουμε τις σχολικές του εργασίες από ότι θα έπρεπε
• επηρεάζεται η ακαδημαϊκή τους απόδοση
• αλλάζουν τις λέξεις ή αφήνουν λέξεις πίσω κατά την αντιγραφή
• τους παίρνει περισσότερο χρόνο από ότι θα έπρεπε για να αντιγράψουν από τον πίνακα ή το τετράδιο
• παρουσιάζουν χαρακτηριστικά κακογραφίας

Αν υπάρχουν κάποιες ενδείξεις από τις πιο πάνω τότε ίσως το παιδί σας να παλεύει να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της γραφής χάνοντας την αυτοπεποίθηση του και το κίνητρο του. Συστήνεται επομένως να προβείτε σε μια αξιολόγηση από ειδικό Εργοθεραπευτή.

Πελεκάνος Ηλίας
BSc  Occupational Therapy
Basic DIRFloortime® provider
MSc Neurological Rehabilitation

• Case-Smith, J., Holland, T., & Bishop, B. (2011). Effectiveness of an integrated handwriting program for first-grade students: A pilot study. American Journal of Occupational Therapy, 65(6), 670-678.
• Case-Smith, J. (2002). Effectiveness of school-based occupational therapy intervention on handwriting. American Journal of Occupational Therapy, 56(1), 17-25.
• De Smet, H. J., Paquier, P., Verhoeven, J., & Mariën, P. (2013). The cerebellum: its role in language and related cognitive and affective functions. Brain and language, 127(3), 334-342.
• Döhla, D., & Heim, S. (2015). Developmental dyslexia and dysgraphia: What can we learn from the one about the other?. Frontiers in psychology, 6.
• Feder, K. P., & Majnemer, A. (2007). Handwriting development, competency, and intervention. Developmental Medicine & Child Neurology, 49(4), 312-317.
• Karlsdottir, R., & Stefansson, T. (2002). Problems in developing functional handwriting. Perceptual and motor skills, 94(2), 623-662.
• Hoy, M. M., Egan, M. Y., & Feder, K. P. (2011). A systematic review of interventions to improve handwriting. Canadian Journal of Occupational Therapy, 78(1), 13-25.
• Nicolson, R. I., & Fawcett, A. J. (2011). Dyslexia, dysgraphia, procedural learning and the cerebellum. Cortex, 47(1), 117-127.
• Simner, M. L. (1991). Estimating a child’s learning potential from form errors in a child’s printing. Development of graphics skills: Research, perspectives, and educational implications, 205-222.